yer

is.

1. Üzərində sakin olduğumuz planet: Yer kürəsi (bu mənada böyük hərflə). Ay Yerin peykidir. Yerlə Günəş arasında 150 milyon kilometr məsafə var. Yer Günəş ətrafında fırlanır.

2. Quru (su səthi müqabili). Dənizdən yer görünmürdü.

3. Yer qabığının üst qatı; torpaq (bu mənada çox vaxt «altı» sözü ilə). Yer altında qazılmış şaxta. Yer altından çıxan mədən. Yer altından tapılmış mədəniyyət abidələri. – Bizlər . . Kürün, Arazın və yerin altındakı suları qoyub, gedib yalandan Allaha yalvarırıq ki, bizə su göndərsin. C. M.. <Əhməd:> Bəs gərək yer qazam ki, oradan pul çıxsın. Ə. H..

4. Üzərində dayandığımız və hərəkət etdiyimiz sahə. Yerdə oturmaq. Yerdən qaldırmaq. Əlindəki şeyi yerə qoymaq. Yer yaşdır. Tapdaq yer. – Amma hamı dövrə vurub yerdə oturub, təkcə Teymur əyləşib uca bir taxtın üstündə. M. N. lətif. Məşədi Kazım ağa . . xıxlanmış dəvə kimi . . yerə çökdü. M. S. O.. Sanki göylərdə uçan quş kimiyəm; Sanki yerdən uçurulmuş kimiyəm. M. Müş..

5. Kənd təsərrüfatı məqsədləri üçün istifadə edilən (yaxud edilməyən) torpaq sahəsi. Əkin yeri. Xam yerlər. Əkməyə yer azlıq edir. Mülkədar yerləri. – Eldarın atası Mərdəkanda xozeyinlərin bağında bağbanlıq edər, oğlu da su çəkər, yer işlər, araba qoşarmış. S. H..

6. Ölkə, ərazi, vətən, diyar, məmləkət. Babalarımızdan qalan yerlər. – Sizə kimdən və nə yerdən danışım. Təbriz vilayətindən. «Aşıq Qərib». <Bəkir:> Bu yerlərə mən azçox bələdəm. . . N. V.. İnsan oğlu, uzaqlaşma, gəl yaxın; Başqa yerdən alınmasın sorağın. M. Müş..

7. Ölkə, vilayət, şəhər, kənd və s. Bu yerləri birinci dəfə görürəm. Nə gözəl yerdir! Tanış yerlər. O yerlərdə olmamışam. Uzaq yerlərdən gələn qonaqlar.

8. Üzərində bir şey olan, yaxud ola bilən müəyyən sahə, məntəqə, məkan və s. Şəhərin bağ salınmış yeri. Küçənin qurtaran yerində. Yol dağa qalxan yerdə. Keçmişdə boş çöl olan yerdə indi böyük binalar ucalır. // Bir işin, hadisənin və s. -nin baş verdiyi, ya olduğu məntəqə, məhəl. Hadisə baş verən yer. Qəza yerinə getmək. // Bir işə məxsus məhəl (ev, idarə, müəssisə, məntəqə və s.). Əyləncə yeri. – <Kərbəlayı Qubad:> Bircə tez ol, başına dönüm, istəyirəm bu gün bir dükan yeri alım. Ü. H.. Mehriban bir ildən artıq bir zaman idi ki, teatr və kino kimi tamaşa yerlərinə getməmişdi. S. H.. Teymur onu tez-tez kinoya, teatra və rəqs yerlərinə aparırdı. M. Hüs.. // Bir məqsəd üçün ayrılmış sahə, yer səthi, parçası. İşləmək üçün yer ayırmaq. Qışlama yeri.

9. Əyalət, mərkəz olmayan yer (adətən cəm şəklində). Yerlərdən gələn nümayəndələr. Yerlərdə işləri canlandırmaq.

10. Bir şeyin ayrıca hissəsi, parçası. Paltar görünən yerindən ləkələnmişdir. Bədəninin bəzi yeri qızarmışdır. Dam çox yerdən axır. // Kitabın, musiqinin, pyesin və s. -nin ayrıca hissəsi, parçası. Əsərin yaxşı yerləri çoxdur. Komediyada gülməli yerlər azdır. Məqalənin bəzi yerlərini yenidən yazmaq lazımdır.

11. Teatrda, kinoda, vaqonda və s. -də oturacaq (stul, skamya və i. a.). Zalda hərə öz yerində oturdu. Biletiniz neçənci yerədir? Vaqona girib özünə yer tutdu.

12. Ev, məskən, mənzil və s. Qalmağa yeri yoxdur. Düşməyə yerin varmı?

13. Vəzifə, xidmət, qulluq, iş. Ştatda boş yer yoxdur. Yerlərin hamısı tutulmuşdur. Özünə bir yer tap, işlə. – Bəli, vaxt oldu ki, şəhərdə pristavlıq yeri açıldı. N. N.. <Hacı Səməd xanın> yerinə Tehran kabinəsinin məsləhəti ilə müavini Sərdar Rəşid təyin olundu. M. S. O..

14. İz, nişanə, əlamət, əsər. Yara yeri. Tikiş yeri. Ləkənin yeri qalıb. Bıçaq yeri. – Qatıq dağılar, yeri qalar; Ayran dağılsa, nəyi qalar? (Ata. sözü).

15. Ayrı olaraq götürülə bilən, sayıla bilən yük, bağlama. Mənim 5 yer yükümün ağırlığı 40 kilo olmaz.

16. məc. Mənbə, məxəz mənasında. Lotubaşı, sən qovunu ver, mən sənə bir xeyirli yer deyim. «Aşıq Qərib». <Aslan bəy:> Yaxın yerdən bilmişəm. Özü xəbər göndərmiş. C. C..

17. məc. dan. Ev, ailə mənasında. <Məmməd:> . . İkinci vəsiyyətim də budur ki, qızım Nərgiz xanımı varlı yerə ərə vermə. «Aşıq Qərib».

18. Yorğan-döşək, yataq. . . Birisi gecə yatır və sübh yerindən duranda neçə xalvar elm və kamal sahibi olur, dəxi heç kəsi bəyənmir. C. M.. <Vahid> yerin içində oturub, yuxudan tamam ayılmaq üçün neçə dəfə kirpiklərini çaldı. M. C.. Yer salmaq – yatmaq üçün bir yerdə yorğan-döşək düzəltmək, yataq hazırlamaq. Durur, nənəm mənim üçün yer salır; Üstümü örtür, mənə layla çalır. A. S.. Qulluqçu taxtapuşda yer saldı, çıxıb uzandım və vaxtından vaxtına da bişmiş-zad verirdilər. Ç..

19. Parçada, xalçada və s. -də əsas rəng; fon. Xalının yeri göydür. Bu çitin yeri məxməridir.

20. Bir adamın cəmiyyətdə, ailədə, elmdə, idmanda və s. -də tutduğu mövqe. Cəmiyyətdə öz yerini müəyyən etmək. Yarışda birinci yeri tutmaq.

21. Qabın, yeşiyin, kisənin və s. -nin içərisində şey olmadan çəkisi. Yerini çəkmək. Malın yeri nə qədərdir?

22. Yerdə şəklində – . . . halda, . . . zaman(da), . . . vaxt(da), . . . məqamda. O, getdiyi yerdə birdən yıxıldı. Qaçdığı yerdə ayağına tikan batdı. – <Molla Xəlil> müəllimi yaxşı yerdə tutmuşdu. S. H.. Camal əmi zarafatyana dedi: – Hə, . . . ay arvad! İclasa getməyə şirin hazırlaşdığın yerdə mən səni saxladım. Ə. Vəl..

23. Yerində şəklində – 1) öz məqamında, münasibət düşdükdə, öz vaxtında. Lap yerində gəldin. Yerində söylənmiş söz. Bunları yerində demək lazımdır; 2) düzgün olaraq, haqlı olaraq. Onu yerində işdən çıxardılar. Ona yerində oldu; 3) . . . məqamında, . . . vaxtında. İşin şirin yerində soyuq bir şey Eyvaz kişinin sol qoluna dolandı. Ə. Vəliyev; 4) . . . vəziyyətində, . . . halında. Onun yerində mən olsaydım; 5) durduğu, oturduğu yerdə. <Sultan> sağasola baxdı, yerində qurcuxub stulu cırıldatdı. İ. Hüseynov.

24. Yer(in)də şəklində – . . . yaşında, . . . sinnində, . . . böyüklükdə. Atası yerində kişi. Babam yerində qoca. – İsticə lavaşım var; Hər gecəyə aşım var; Demə, dədəm yerdəsən; Ancaq əlli yaşım var. M. Ə. S.. <Əminə:> Aralıqdan baxdım, gördüm iki qız xeylağı dayanıb. Biri olardı sənin yerdə, o biri demə görmədim, Fatma! Qant.. <Qumru:> Anam yerdə arvadsan, evimə gəlibsən, xoş gəlibsən. M. C..

25. Yeridir şəklində – layiqdir, cəzasıdır, əcəb olur. Ona nə eləsələr, yeridir. – <Əhməd:> Vur, – deyirdi, – faşistə nə qədər güllə vursan, yeridir. M. C..

26. Yerinə şəklində – əvəzinə. Onun yerinə yoldaşı qol çəkdi. Bizim yerimizə də təbrik elə. – Mən Molla Vaqifəm, eylərəm əfqan; Gözlərim də yaş yerinə tökər qan. M. P. V.. <Nurəddin ağa:> . . Mədrəsə yerinə, azarxana yerinə, bax gör, hansı yolla tarac olur sərmayə. N. V.. Yerinə qoymamaq – qətiyyən saymamaq, . . . hesab etməmək. Necə ki şikəst adamları adam yerinə qoymazlar, bizi də o biri millətlər adam yerinə qoymurlar. C. M.. . . Bu allahsız qızı heç olmazsa gözünün ucu ilə də baxmır. <Ələmdarı> kişi yerinə qoymur, qozbel faytonçu Topuşdan da aşağı tuturdu. S. R..

◊ Yer altından yasa gedən – gizlincə, əlaltından iş görən adam haqqında. <Kəndli:> Elədir, bu molla Qafar çox yer altından yasa gedəndir. S. R.. Yer altından yasa getmək – gizlicə, əlaltından, heç kəsin xəbəri olmadan iş görmək. Yer eləmək – 1) başqası oturmaq üçün bir qədər o yana çəkilmək, çəkilərək başqasına yer vermək. Bir az yer elə, o da otursun. – Sədr cəld geri çəkilib heyətdə Hacıya yer elədi. Mir Cəlal; 2) məc. təsir etmək, ağır gəlmək, tutmaq. Deyəsən, söz ona yer elədi. – Sarıqlı mollanın «cahad» haqqındakı sözləri çox adamlara yer elədi. M. C.. Dünənki iclas Gülşənə yaman yer eləmişdi. Ə. Vəl.. Yer quruculuğu – torpaqdan istifadə qaydalarını nizama salan tədbirlər sistemi. Yer quruculuğu işləri. Yer oynamaq – yer tərpənmək, zəlzələ olmaq. Yer tutmaq məc. – 1) rol oynamaq, mövqe tutmaq, bu və ya başqa əhəmiyyəti olmaq. Cabbarlının əsərlərində qadın çox görkəmli bir yer tutur. M. Arif; 2) əbəs yerə çox sahəni işğal etmək, artıqlıq etmək. Bu şeylər burada ancaq yer tutur. Yer üzündən götürmək – yox etmək, aradan qaldırmaq. Yer üzündən götürülmək – yox edilmək, ortadan qaldırılmaq. <Sara xanım:> Götürüb qəzetçilərə buyruq vermisən, onlar da yazırlar ki, gərək tezliklə çadra yer üzündən götürülsün. Qant.. Yer üzündən yox olmaq – yoxa çıxmaq, itmək. Sədinin «Gülüstan»ı neçə vaxtdır ki, yer üzündən yox olubdur. Hər kəs yerini bilirsə və ya özündə varsa, idarəmizə xəbər versin. Mol. Nəsr. . . . yer yox idi (yer də yoxdur) – çox qələbəlik, həddən artıq çoxluq, basabas, sıxlıq bildirir. Adam əlindən yer yoxdur. – Bakı vağzalının səkilərində tərpənməyə yer yox idi. M. C.. Yerdə qalanı – 1) bir şeyin, vaxtın qalan qismi. Üç saat məktəbdə keçirdiyi vaxtdan başqa, günün yerdə qalanını Əmiraslan hər bir əmr və göstərişdən azad idi. S. S. Axundov; 2) digərləri, başqaları. Yerdə qalmaq – 1) cəzasız qalmaq, əvəzi verilməmək. Yara deyin, bizdən qarğış almasın; Yerdə qalmaz ahü zari Həsənin. Aşıq Həsən. <İsmət:> Ah, qanın yerdə qaldımı, Qanpolad?! H. Cavid; 2) nəzarətsiz qalmaq, baxımsız qalmaq, köməksiz qalmaq, himayəsiz qalmaq; 3) qalıq olmaq. Yerdə nə qədər qaldı? 4) heç kəs tərəfindən istənilməmək, bəyənilməmək. Yerdən göyə qədər (kimi) – son dərəcə çox, həddindən artıq. Aralarında yerdən göyə qədər fərq var. – Zeynəb oğlundan yerdən göyə kimi razıdır. C. M.. Yerdən olmaq – 1) avara-sərgərdan qalmaq, vəzifəsindən və s. dən məhrum olmaq; 2) başqasının təhriki ilə fikrini, qərarını dəyişdirmək. <Şəhrəbanu xanım:> Müsyö Jordanın və Şahbazın bir para ağılsız sözlərindən yerdən oldu. M. F. A.. Yerdən-yerə vurmaq – 1) çırpmaq. Qürbət xala o gün nə silə, nə süpürə bildi. Sancı çəkən hamilələr kimi qıvrıldı, açıldı, özünü yerdən-yerə vurdu. Mir Cəlal; 2) məc. heç etmək, puça çıxartmaq. Yerə atmaq (tullamaq) – bax yerə salmaq. Yerə batasan! Yerə batsın! Yerə batmış – qarğış ifadəsi. <Ağabanı Məşədi Səfərə:> . . Ay külbaş, sənin Kərbəlayı Xuduş kimi lay-lay oğlanların ola-ola, ay yerə batasan, sənin təzədən evlənməyinin nə mənası var. M. Əliyev. Yerə batmaq – adı, sorağı qalmamaq, əsərəlaməti qalmamaq. Yerə batsın deyilir şərlə zülüm; Qalmasın yerdə nə zülmət, nə ölüm! S. V.. Yerə girmək məc. – 1) çox xəcalət çəkmək, çox utanıb sıxılmaq. <Gəray ağa:> Axı sən niyə utanıb-qızarıb yerə girmirsən? S. Rəhimov; 2) bax yerə batmaq. <Bibixatun:> . . Sənin namusun olsa əriyib yerə girərsən. Utanmayıb başına papaq qoyub gəzirsən, deyirsən kişiyəm. Ə. H.. Yerə qoymaq – bir daha etməmək, əl çəkmək, tərgitmək. Bu xasiyyətini yerə qoy. – Səttar kişi onunla zarafatlaşmağı yerə qoymurdu. Ə. Ə.. Yerə salmaq – 1) düşürmək, endirmək, devirmək; 2) məc. nəzərə almamaq, yerinə yetirməmək, rədd etmək. Bağlama, aç üzünü; Örtmə o qaş-gözünü; Gəl mənə naz eləmə; Yerə salma sözümü. (Bayatı). Yerə sərilmək – yıxılmaq, yerdə uzanıb qalmaq. Qopdu qanlı bir fırtına; Ölüm hökmü verildi; Qarşı duran igid gənclər; Bir-bir yerə sərildi. A. İldırım. Yerə soxmaq – utandırmaq, başını aşağı etmək, xəcalət çəkməsinə səbəb olmaq, rüsvay etmək. <Turxan oğluna:> Daha nə olacaq!. . Daha nə olsun ki, dost-düşmən içində bizi yerlərə soxdun! H. C.. Yerə vurmaq – 1) məğlub etmək, yenmək; 2) heçə çıxarmaq, puça çıxarmaq. Çəkilən zəhməti niyə yerə vurursan? – Şairlik adını yerə vuranlar; Sinəmə yüz yerdən yara vuranlar. Şəhriyar. Yeri deyil – 1) . . . arasında olmamalıdır. Bura onun yeri deyil. Ora bizim yerimiz deyil; 2) qeyrimünasibdir, münasibətsizdir. Bu sözlərin yeri deyil. – Axır, bunu uşaq da bilir ki, meydan xanım yeri deyil, meydana pəhləvanlar çıxıb güştü tutarlar. C. M.. <Kamilə:> Bu saat o söhbətin yeri deyil. S. Rəh.. Yeri düşəndə (gələndə) – münasib olanda, münasib vaxt düşəndə, məqamında, məqamı çatdıqda. Dünyada faydalı, dəyərli nə var; Toplamaq istədim yeri düşəndə; Səadəti üçün mən öz xalqımın; Öyrənmək istədim düşmənimdən də. O. S.. Yeri gəlmişkən – təsadüfdən istifadə edərək, fürsətdən istifadə edərək, məqamı gəlmişkən. Yeri gəlmişkən onu da deyim ki, . . . – Yeri gəlmişkən burada ərəb əlifbasının birinci tərtibini və rəqəm vəzifələrini göstərəlim. F. Ağazadə. Yeri görünmək – bir yerdə, məclisdə və s. -də olmayan, lakin olması arzu edilən adam haqqında çox zaman ölən adam haqqında deyilir. Köçüb gedən o əziz dostların yeri görünür; Sədaları qarışıb çöllərin nəvası ilə. Şəhriyar. Yeri var(dır) – 1) yerində olar, haqlı olar. Yeri vardır nə qədər gəlsən əgər fəryadə. M. H.. Mən də şimşək kimi çaxsam, yeri var; Çağlayanlar kimi axsam, yeri var. M. Müşfiq; 2) münasib olar. <Asya:> . . Bilmirəm hayandan gəldi çıxdı bura arşınmal alan? . . Genə bir bəy balası ola, ya bir tacir oğlan ola, yeri var. Ü. H.. Yeri yoxdur – əbəsdir, mənasızdır, yersizdir, artıqdır, lüzumsuzdur. <Qoca kəndli:> Canım, boş qışqırmağın yeri yoxdur. Ə. H.. Yerin altını da, üstünü də bilmək – hər şeyin təfərrüatını bilmək (adətən çoxbilmiş və hiyləgər adam haqqında). O, yerin altını da bilir, üstünü də. – <Ələmdar:> Daha biz bəy deyilik ki, yerin altını da, üstünü də əlimizin içi kimi bilək. S. R.. Yerin təkindən (dibindən) məc. – haradan olursa olsun. Yerində bitmək (donmaq) – 1) yerində olmaq, yerində oturub qalmaq; 2) məc. donub qalmaq, heyrət içində qalmaq. İmamqulu gözlərini alaçığın bacasına dikib yerində bitdi. Ç.. Gülpəri daş kimi yerində donur; Ala gözlərindən üsyan oxunur. . . S. V.. Yerində qalmaq – olduğu yerdəcə ölmək. Əlini naqana atdığı zaman; Göy Vəli mıx kimi yerində qalır; Titrəyib, xəncəri əlindən salır. S. V.. . . . yerində olmamaq – münasib olmamaq, uyğun olmamaq. Yerində oturtmaq məc. – çox lovğa, iddialı adama eybini, ləyaqətini göstərərək cavab vermək, həddini göstərmək, yerini göstərmək. Telli arvad . . <Rüstəm kişiyə> baxanda filosofluq edib deyirdi: – Ay qoca dünya, o qədər mənəm-mənəm deyənləri yerində oturtmusan! M. İ.. Yerində saymaq – 1) durduğu yerdə addımlamaq; 2) məc. inkişaf etməmək, irəliləməmək, irəli hərəkət etməmək, olduğu yerdə qalmaq. <Süsən:> Hər halda biz yerində sayanlardan deyilik. İ. Hüseynov. Görün hələ nə qədər; beyni iflic olan var; öz yerində sayan var. X. Rza. Yerində turp əkilmək – bərbad olmaq, xaraba qalmaq, uçulub-dağılmaq. <Gəray ağa:> Mülkünüz xaraba qalacaq, bəlkə xan sarayının divarları kimi dözüm gətirməyəcək. Yerində turp əkiləcəkdir. S. R.. Yerindən dəli kimi qalxmaq (sıçramaq) – hövlnak qalxmaq, yerindən sıçramaq. <Rupça xatun> yerindən dəli kimi qalxdı. Ç.. Yerindən eləmək – 1) avara qoymaq, öz əsas işindən ayrılmasına, avara qalmasına səbəb olmaq; 2) yerindən, yuvasından məhrum etmək. Yerindən qımıldanmamaq – 1) tərpənməmək, qımıldanmamaq; 2) səsi çıxmamaq. Bütün bu müddətdə Molla min dəfə özündən gedirsə də, yerindən qımıldanmır. M. N. lətif. Yerindən oynatmaq – 1) laxlatmaq; 2) məc. təhrik edərək fikrini, qərarını dəyişdirməyə, yaxud bir işə iqdam etməyə məcbur etmək. Molla Sadığın təmkinlə söylədiyi bu sözlər adamları yerindən oynatdı. İ. Ş.. Yerinə düşmək – münasib vaxtda olmaq, məqamında olmaq, uyğun olmaq. Mirzə Cavad sözünün yerinə düşdüyünə sevindi. M. C.. Yerinə gəlmək – ölən bir arvadın yerinə ərə getmək. <Xədicə> anasının yerinə gələn qadınla yola gedə bilməmişdi. S. H.. Yerinə yetirmək – icra etmək, həyata keçirmək. Tapşırığı yerinə yetirmək. Vəzifəsini yerinə yetirmək. – Müqim bəy xanımın meyvəcat barədə tapşırığını yerinə yetirdikdən sonra Alagözü «güzgü otağına» gətirdi. S. R.. Yerini almaq – həyata keçmək, yerinə yetirilmək. Nisə xalanın sərəncamı bütün mənası ilə yerini alırdı. Qant.. Yerini dar eləmək (etmək) – maneçilik, narahatlıq, çətinlik törətmək; hərəkətinə, inkişafına, fəaliyyətinə mane olmaq. <Güllü:> Bircə de görüm mən sənə neyləmişəm? Yerini dar eləmişəm, ya ərini əlindən almışam? Ə. H.. Yerini göstərmək – 1) bir şeyi nişan vermək; 2) bax yerində oturtmaq. Tahir bir istədi qışqırsın, tülküsifət natiqi fitə bassın, ona öz yerini göstərsin, amma məclisdə oturanların töhmətindən çəkinib dinmədi. M. Hüs.. Yerini xəlvət etmək – yerini heç kəsə bildirməmək, yerini gizli saxlamaq. Tamam beş günün müddətində yerimi xəlvət etmək üçün gündə bir ev dəyişdim. Mol. Nəsr. Yerini tutmaq – əvəz etmək. Heç bir adam onun yerini tuta bilməz. – <Sayalı:> Maşallah, yekə oğlan olubsan, torpağı sanı yaşayasan, lap atan Səmədin yerini tutubsan. İ. Ş.. Yerini verməmək – əvəz edə bilməmək. Heç şey verməz bu dağların yerini; Min bir rəngə girir burda təbiət. S. Rüst.. Yerlə yeksan etmək – 1) yerə tökmək, dağıtmaq; 2) məc. məhv etmək, xarabaya döndərmək, uçurub dağıtmaq, viran etmək; 3) vurub öldürmək. Saymadan sultanı, xanı; Eyləyibsən nahaq qanı; Badam kimi növcavanı; Yer ilə yeksan eylədin. A. P.. Yerlə yeksan olmaq – 1) yerə tökülmək, dağılmaq. Sünbüllər yerlə yeksan olmuşdu; 2) məc. xarabaya dönmək, uçulmaq, məhv olmaq, viran olmaq. Şəhər göyə sovrulub; Yer ilə yeksan oldu; Min ilin yaratdığı; Bir ana qurban oldu. B. V.. Mirzə ata-anasının az qala yerlə yeksan olmuş qəbirlərinə baxdı, sonra qonur gözlərini Qədirin üzünə zillədi. İ. Məlikzadə. Bir yerdə – bax bir. <Mərcan bəy:> Sözün doğrusu, daha bundan sonra mən səninlə bir yerdə . . çörək yeməyəcəyəm. Ü. H.. Bir gün Qərənfillə Bahadur yenə adi qayda üzrə bir yerdə evə dönürdülər. S. Rəh.. Bir yerə (araya) gəlmək – toplanmaq. Bir yerə gəlmək – bir qərar vermək. Mübahisədən nə çıxar, bir yerə gəlmək lazımdır. Boş yerə – bax boş. Ömrü ucuz verdi. . . bir iş görmədən; Boş yerə ölməyin nə mənası var?! B. V.. Dan yeri – bax dan. . . . duran (olan) yerdə – . . . var ikən, . . . olaola. Amma mən duran yerdə Qədirin qulluğa getməsi, lap nahaqdır. M. C.. Qara yer – qəbir, məzar. Qəlbində yer eləmək (etmək, salmaq) – özünə yer tutmaq, əsər və əlamət buraxmaq. Silindi qəlbində yer salan qəhər. M. R.. Öldürdüyü düşmənə qarşı olan nifrət hissi ilə qarışıq bir acı duyğu da gənc qızın hələ qəlbində yer etməyə macal tapmamışdı. Ə. Ə.. Nahaq yerə – bax nahaq. Nə yerdə – hansı vəziyyətdə. İşləriniz nə yerdədir? Onun məsələsi nə yerdə qaldı? . . . o yerə (elə yerə) çatdı ki, . . . (çatmışdı ki, . . .) – bir işin, hadisənin gedişində ən son nöqtəni, həddi bildirir. Söhbət o yerə çatdı ki, . . . – <Rübabənin> Vahid ilə ünsiyyəti o yerə gəlib çatmışdı ki, heç biri o birindən kənarda yaşamır, yaşaya bilmirdi. M. C.. . . . olan yerdə – 1) . . . olduğu halda, bir halda ki, . . . Aşkar şeydir ki, təzə olan yerdə köhnə qanunlar gərək pozulsunlar. C. Məmmədquluzadə; 2) . . . kimi, . . . olaraq. Kəsbkarlıqdan əlin çıxdı, usan! Ər olan yerdə, görüm, yox olasan. M. Ə. S.. Öz yerində – qaydada, nizamda. <Süleyman:> Şükür Allaha, hər şey öz yerində sazdır. Ü. H.. Öz yerindədir – öz qabiliyyət və ləyaqətinə görə vəzifə tutan adam haqqında. İndi o, öz yerindədir. Sağ yer qoymamaq – bax sağ. Yalan yerə – nahaq yerə; nahaqdan, yalandan. Dövlətliyə yaltaqlana bilmərəm; Qəmli ikən, yalan yerə gülmərəm. M. Ə. S..